Υγ & Ασφάλεια στα Νοσοκομεία: Βιολογικοί κίνδυνοι

46

Στους βιολογικούς κινδύνους ανήκουν τα βακτήρια, οι ιοί, οι μύκητες καθώς και τα παράσιτα ή οι διάφοροι φυτικοί μικροοργανισμοί, οι οποίοι μπορούν να προκαλέσουν μόλυνση, λοίμωξη, ερεθισμό, δηλητηρίαση ή αλλεργική αντίδραση σε περίπτωση που έρθουν σε επαφή με τον εργαζόμενο. Η γνώση του τρόπου μετάδοσης ενός λοιμογόνου παράγοντα είναι ουσιώδους σημασίας για την πρόληψη (Πίνακας 4).

Η μετάδοση ενός λοιμογόνου παράγοντα μπορεί να γίνει με άμεση επαφή με το μολυσματικό υλικό (π.χ. με αίμα ή άλλα βιολογικά υγρά) ή έμμεσα (μέσω χεριών που φέρουν υλικό (ασθενούς, συγγενούς, άλλου εργαζόμενου ή αντικειμένου). Αερογενώς με σταγονίδια (άμεσα π.χ. βήχας) ή έμμεσα με αερολύματα (σωματίδια < 5 μ microns) που παραμένουν στον αέρα για πολύ ώρα. Επίσης μέσω τροφής, νερού, συσκευών που επιμολύνθηκαν ή μέσω ξενιστών (μύγες, κουνούπια, ποντίκια).

Πίνακας 4 Μέτραπροστασίαςέναντιτωνβιολογικώνκινδύνων

Βιολογικοί κίνδυνοι και λοιμώξεις

Εμβόλιο 

Υγιεινή χεριών και γάντια

Ασφαλείς χειρισμοί με βελόνες και αιχμηρά

Γυαλιά προστασίας

Αερισμός

Μάσκα αναπνοής

κυτταρομεγαλοϊός (CMV)

 

+

       

αιμορραγικός πυρετός

 

+

+

+

   

ιός της ηπατίτιδας Α

+

+

       

ιός της ηπατίτιδας Β

+

+

+

     

ιός της ηπατίτιδας C

 

+

+

     

έρπης απλός

 

+

       

ιός του ΑIDS (ΗIV)

 

+

+

     

γρίπη

+

         

ιλαρά

+

         

μηνιγγιτιδοκοκκική λοίμωξη

 

+

       

παρωτίτιδα

+

         

ανεμοβλογιά

 

+

       

ιός του αναπνευστικού συγκυτίου (RSV)

 

+

 

+

   

Rota ιοί

 

+

       

ερυθρά

+

         

σαλμονέλα ή σιγκέλα

 

+

       

ψώρα

 

+

       

σταφυλόκοκκος χρυσίζων

 

+

       

στρεπτόκοκκος, ομάδας Α

 

+

       

σύφιλη

 

+

       

φυματίωση (ΤΒ)

       

+

+

Τα Ιατρεία Εργασίας (Υπηρεσίες Υγείας και Ασφάλειας της Εργασίας) σε στενή συνεργασία με τις Επιτροπές Νοσοκομειακών Λοιμώξεων των νοσοκομείων μπορούν να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο των λοιμώξεων εκτελώντας εμβολιασμούς, εκπαιδεύοντας το προσωπικό για τους κινδύνους και την πρόληψη τους, διεξάγοντας εκτιμήσεις κινδύνου και εκδίδοντας οδηγίες διαχείρισης των κινδύνων και τηρώντας τα αναγκαία αρχεία. Τα βασικά σημεία των προγραμμάτων πρόληψης των λοιμώξεων περιλαμβάνουν:
–    εκτίμηση του κινδύνου λοίμωξης και ιεράρχηση των μέτρων πρόληψης
–    εφαρμογή ενός προγράμματος συνεχιζόμενης εκπαίδευσης για την ασφάλεια και την πρόληψη     των λοιμώξεων εξειδικευμένο για το συγκεκριμένο νοσοκομείο
–    διενέργεια του κατάλληλου προγράμματος εμβολιασμών
–    καταγραφή, αξιολόγηση και βελτίωση της πολιτικής διαχείρισης της επαγγελματικής έκθεσης
–    καταγραφή, επιτήρηση και ανάπτυξη στρατηγικής πρόληψης για τμήματα ή πρακτικές υψηλού κινδύνου
–    τήρηση λεπτομερών αρχείων και περιοδική ανάλυση των τρυπημάτων και των άλλων κακώσεων
–    ιατρικό και κλινικοεργαστηριακό έλεγχο των νεοπροσληφθέντων και ανοσοποίηση τους
–    ύπαρξη πολιτικής και οδηγιών διαχείρισης για εργαζόμενους με λοιμώξεις ή ύποπτη έκθεση (π.χ. περιορισμός, χημειοπροφύλαξη, χρήση ΜΑΠ κ.ά.).
Οι βασικές πρακτικές οδηγίες για το πλύσιμο και την αντισηψία των χεριών, τη χρήση γαντιών και κατά περίπτωση τη χρήση μάσκας ή γυαλιών έχουν και σήμερα μεγάλη προληπτική αξία. Η ελαχιστοποίηση του χρόνου ή η πλήρης αποφυγή έκθεσης -όπου είναι δυνατή- κυρίως του ευαίσθητου προσωπικού (έγκυες και χρονίως πάσχοντες), η απόρριψη των βελόνων και αιχμηρών αντικειμένων στα ειδικά δοχεία, χωρίς να ξανακαλύπτουμε τη βελόνη με το καπάκι της, η χρήση γαντιών ή λαβίδων για το χειρισμό υλικού με αίμα ή αιχμηρών αντικειμένων συμπληρώνουν τα βασικά μέτρα πρόληψης των λοιμώξεων.
Στα πολύ σημαντικά μέτρα πρωτογενούς πρόληψης περιλαμβάνονται και οι εμβολιασμοί. Το σημαντικότερο εμβόλιο είναι αυτό έναντι της ηπατίτιδας Β. Όλοι οι εργαζόμενοι πρέπει να υποβάλλονται στον εμβολιασμό, θεωρητικά μπορεί να εξαιρεθούν εργαζόμενοι χαμηλού κινδύνου (π.χ. διοικητικό προσωπικό, τεχνικοί, μη επεμβατικοί ακτινολόγοι κ.λπ.). Είναι σημαντικό να εκτιμάται και η απόκριση στο εμβόλιο. Ο εμβολιασμός έναντι του ιού της ηπατίτιδας Α προτείνεται σε συγκεκριμένες ομάδες εργαζομένων (π.χ. εργαζόμενοι στα τρόφιμα, τις κλινικές με χρονίως πάσχοντες και ψυχιατρικούς, την καθαριότητα) όπως και το εμβόλιο κατά της ανεμοβλογιάς που θα πρέπει να περιορίζεται στο προσωπικό δερματολογικών και παιδιατρικών κλινικών, στα ογκολογικά και άλλα τμήματα όπου υπάρχουν ανοσοκατασταλμένοι, φορείς ΗIV κ.λπ.  Ο έλεγχος αντισωμάτων ανεμοβλογιάς δεν συνιστάται λόγω κόστους και του υψηλού ποσοστού ανοσίας του πληθυσμού.
Ο εμβολιασμός κατά της γρίπης προτείνεται σε όλους τους εργαζόμενους στα νοσοκομεία, ειδικότερα σε όσους έρχονται σε επαφή με ασθενείς γιατί η πιθανότητα νόσησης είναι μεγάλη και το κόστος των απουσιών υπερβαίνει κατά πολύ το κόστος του εμβολίου. Μία πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι η ύπαρξη αναρτημένων ανακοινώσεων (posters) με πληροφορίες για το αντιγριπικό εμβόλιο αύξησε σημαντικά την αποδοχή και συμμετοχή των εργαζομένων στο πρόγραμμα του εμβολιασμού. Γενικότερα η αποδοχή και η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων πρόληψης έναντι των βιολογικών κινδύνων φαίνεται από μελέτες, ότι εξαρτάται κατά μεγάλο βαθμό από την πεποίθηση των εργαζομένων ότι η διοίκηση ήταν υποστηρικτική στα προγράμματα αυτά.
Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων είναι υπεύθυνο για δράσεις συντονισμού, επιτήρησης και πρόληψης λοιμώξεων στα νοσοκομεία. Πρόσφατα εξέδωσε κατευθυντήριες οδηγίες για την προφύλαξη του προσωπικού από λοιμώδη νοσήματα σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας. Στο έντυπο αυτό παρουσιάζονται διεξοδικά οι βασικοί βιολογικοί κίνδυνοι για τους εργαζόμενους στα νοσοκομεία, οι συνιστώμενες προφυλάξεις μετά από υποψία μετάδοσης λοιμογόνου παράγοντα (διφθερίτιδα, ηπατίτιδα Α και Β, μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο, κοκκύτη, λύσσα, ανεμοβλογιά ή ζωστήρα), οι συστάσεις και τα σχήματα χημειοθεραπείας ή χημειοπροφύλαξης έναντι του HIV και οι προτεινόμενοι γενικοί και ειδικοί εμβολιασμοί. Επίσης δίνονται οδηγίες για άλλες λοιμώξεις με έμφαση στην υιοθέτηση πρακτικών και μέσων για διακοπή της οδού μετάδοσης του λοιμογόνου παράγοντα και ειδικές οδηγίες που αφορούν τις εγκύους, τους πάσχοντες από αλλεργία στο latex, το προσωπικό των εργαστηρίων και των ΤΕΠ και για επιδημίες. Παράλληλα εξέδωσε και οδηγίες για το σωστό πλύσιμο των χεριών, αφού μελέτες έχουν δείξει ότι κατά τον καθαρισμό τα χέρια δεν πλένονται καλά στα δάκτυλα και στη ραχιαία επιφάνεια.

– Πηγή: ΕΛΙΝΥΑΕ (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ. ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ Έκδοση 2007)