Βελτιώνεται η κατάσταση στην υγεία

30

από τη στήλη του Γιώργου Βήχα* «Iστορίες περί υγείας και άλλων δαιμονίων» (toperiodiko.gr)

Πριν από λίγες μέρες πραγματοποιήθηκε μία συζήτηση στις Βρυξέλλες και πιο συγκεκριμένα στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ), σχετικά με τις επιπτώσεις από τις πολιτικές λιτότητας που έχουν επιβληθεί τα τελευταία επτά χρόνια στην πατρίδα μας. Το ΜΚΙΕ (Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού) είχε προσκληθεί να συμμετάσχει σε αυτή τη συζήτηση, προκειμένου να παρουσιάσει όλα τα στοιχεία από την 6χρονη δράση του. Στοιχεία που φανερώνουν τις τραγικές επιπτώσεις από αυτές τις πολιτικές στο χώρο της Υγείας.

Εκπροσωπώντας το ΜΚΙΕ έλαβα μέρος και για άλλη μια φορά, 5η σε τέσσερα χρόνια, περιέγραψα την εικόνα που παρουσιάζει η Υγεία στην Ελλάδα από την ψήφιση του 1ου μνημονίου το 2010 μέχρι και σήμερα. Να σημειώσω πως η ΕΟΚΕ έχει αναλάβει μία πρωτοβουλία με σκοπό να εξετάσει τις επιπτώσεις από τη λιτότητα σε τρείς χώρες Ελλάδα, Πορτογαλία και Ιρλανδία, και πιο συγκεκριμένα το αντίκτυπο αυτών των επιπτώσεων στους πολίτες των τριών αυτών χωρών. Στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας έγινε και η συγκεκριμένη εκδήλωση.

Όλες τις προηγούμενες φορές, σε όλες τις συζητήσεις τόσο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και σε εκδηλώσεις συλλογικοτήτων σε όλη την Ευρώπη, υπήρχε μία ξεκάθαρη εικόνα στους Ευρωπαίους πολίτες για την Υγεία στην Ελλάδα και τα προβλήματα από τη λιτότητα και το έργο το δικό μας ήταν να εμπλουτίσουμε αυτή την εικόνα με στοιχεία και λεπτομέρειες ούτως ώστε να γίνει ακόμη πιο ξεκάθαρη. Γνώριζαν δηλαδή οι πολίτες στην Ευρώπη πως οι επιπτώσεις από τη λιτότητα ήταν τραγικές, δεν γνώριζαν πόσο τραγικές ήταν.

Στην τελευταία συζήτηση στην ΕΟΚΕ, με έκπληξη διαπίστωσα για πρώτη φορά πως υπάρχει μία σύγχυση στην Ευρώπη για την κατάσταση στην Ελλάδα. Έχει καλλιεργηθεί μία εικόνα πως τα πράγματα στη χώρα μας καλυτερεύουν, πως η κρίση αρχίζει να μειώνεται ως προς την ένταση της και πως η κατάσταση στην Υγεία είναι πολύ καλύτερη. Άλλωστε και η ίδια η ΕΟΚΕ σε αυτή την πρωτοβουλία που έχει αναλάβει διερευνά τις επιπτώσεις όχι τόσο από μια κρίση που βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά από μια κρίση που πέρασε και για ιστορικούς λόγους είναι απαραίτητο να καταγράψουμε τα λάθη που έγιναν για να μην τα επαναλάβουμε στο μέλλον.

Τον τελευταίο, κυρίως, χρόνο η κυβέρνηση έχει ως κυρίαρχο αφήγημα την άποψη πως παρά τις δημοσιονομικές δεσμεύσεις, δηλαδή μνημόνια και λιτότητα, είναι εφικτή η αποτελεσματική ανάταξη της Υγείας και ως απόδειξη για αυτό αναφέρει την πρόσβαση των ανασφάλιστων ασθενών, την μεταρρύθμιση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας – ΠΦΥ και το ότι τα νοσοκομεία λειτουργούν με μια κανονικότητα πλέον χωρίς τις ελλείψεις του παρελθόντος. Φυσικά από αυτό το αφήγημα λείπουν τα επίσημα στοιχεία που δείχνουν τη σαφή επιδείνωση στους δείκτες θνησιμότητας, κυρίως της βρεφικής, αλλά και της νοσηρότητας.

Αυτό το αφήγημα της κυβέρνησης έχει δύο χαρακτηριστικά τα οποία το καθιστούν αναληθές και επικίνδυνο.

Πρόσβαση στους ανασφάλιστους μεν, χωρίς χρήματα δε

Είναι αναληθές γιατί μπορεί να έχει δοθεί πρόσβαση στους ανασφάλιστους ασθενείς στις διαγνωστικές εξετάσεις και στη νοσηλεία – στην επίσκεψη στο γιατρό και στην συνταγογράφηση φαρμάκων είχε δοθεί από το 2014 – αλλά έχει δοθεί πρόσβαση χωρίς την αντίστοιχη χρηματοδότηση. Ο ΕΟΠΥΥ, από τότε που ψηφίστηκε το νομοσχέδιο για τους ανασφάλιστους ασθενείς, δεν έχει δώσει τα αντίστοιχα χρήματα ούτε για τα νοσήλια ούτε και για τις διαγνωστικές εξετάσεις αυτών των ασθενών.

Όχι μόνο δεν έχουν δοθεί περισσότερα χρήματα, αλλά μειώθηκαν ακόμη περισσότερο οι προϋπολογισμοί. Από την επίσημη ανακοίνωση του υπουργείου οικονομικών πριν από ένα μήνα για την εκτέλεση του προϋπολογισμού για το 2017 οι δαπάνες για τα νοσοκομεία και τα ΠΕΔΥ ήταν μειωμένες κατά 200.000.000 ευρώ σε σχέση με το 2016.

Και το εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι, με τι χρήματα τα νοσοκομεία καλύπτουν και αυτές τις νοσηλείες;

Την απάντηση την δίνει η ίδια η πραγματικότητα. Τα νοσοκομεία κυρίως τα μεγάλα, έχουν μείνει χωρίς χρήματα ήδη από τον Σεπτέμβριο. Πριν από λίγες ημέρες στο Αττικό δεν είχαν κανένα χημειοθεραπευτικό φάρμακο για τις προγραμματισμένες θεραπείες των καρκινοπαθών. Γενικότερα οι ελλείψεις στα νοσοκομεία σε φάρμακα αλλά και σε υλικά είναι πολλές. Αναβάλλονται προγραμματισμένα χειρουργεία ή αιμοδυναμικές επεμβάσεις (αγγειοπλαστικές, βηματοδότες κτλ ) για τις αρχές του 2018, περιμένοντας τους νέους προϋπολογισμούς. Αυτή είναι δυστυχώς η επίπτωση από τη νοσηλεία των ανασφάλιστων ασθενών.

Σε αυτό το σημείο να υπενθυμίσω πως στο δεύτερο μνημόνιο υπήρχε η αναφορά για τη πρόσβαση των ανασφάλιστων ασθενών στη δημόσια υγεία. Βεβαίως ούτε λόγος για αύξηση των προϋπολογισμών δεν υπήρχε στο ίδιο μνημόνιο. Ουσιαστική πρόσβαση στα νοσοκομεία, χωρίς επιπτώσεις στη γενικότερη λειτουργία τους, έχεις όταν αυτή η πρόσβαση συνοδεύεται και από την αντίστοιχη αύξηση του προϋπολογισμού. Με λιτότητα ή δημοσιονομική δέσμευση όπως αρέσει στη κυβέρνηση να λέει, δεν μπορείς να μιλάς για ουσιαστική πρόσβαση των ασθενών στο δημόσιο σύστημα υγείας.

Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας ευρωπαϊκών προγραμμάτων με ημερομηνία λήξης

Το αφήγημα της κυβέρνησης είναι αναληθές και γιατί η περιβόητη «μεταρρύθμιση» της ΠΦΥ οικονομικά στηρίζεται σε Ευρωπαϊκά προγράμματα για δύο χρόνια και ενδεχομένως για άλλα δύο, συνολικά στη καλύτερη περίπτωση για 4 χρόνια. Και μετά; Είναι δυνατόν να σχεδιάζεις τη ραχοκοκαλιά του συστήματος υγείας, όπως είναι η ΠΦΥ, χωρίς να έχεις εξασφαλίσει την απαραίτητη μακροχρόνια χρηματοδότηση; Είναι δυνατόν να σχεδιάζεις τη ΠΦΥ χωρίς να έχει προηγηθεί ο σχεδιασμός του υγειονομικού χάρτη; Δεν αποτελεί έκπληξη η έλλειψη ενδιαφέροντος από τους συναδέλφους για τη στελέχωση των Τοπικών Ομάδων Υγείας – ΤΟΜΥ, υποβάλλοντας αίτηση μόλις για το 50% του αριθμού των θέσεων που προκηρύχθηκαν.

Εκτός όμως από αναληθές αυτό το αφήγημα της κυβέρνησης είναι και πολύ επικίνδυνο. Και είναι επικίνδυνο όχι μόνο γιατί προκαλεί αυτή τη σύγχυση στους πολίτες γενικότερα, αλλά και γιατί σε πολλές περιπτώσεις καλλιεργεί την ψεύτικη εικόνα πως η κατάσταση στο χώρο της υγείας βελτιώνεται.

Είναι επικίνδυνο γιατί με αυτό το αφήγημα αυτοακυρώνεται ένα από τα βασικά επιχειρήματα για τις επιπτώσεις της λιτότητας, το επιχείρημα για τις τραγικές επιπτώσεις στην Υγεία. Ένα επιχείρημα τόσο πολιτικό όσο και νομικό. Και είναι και νομικό επιχείρημα γιατί αυτές οι επιπτώσεις αφορούν θανάτους και επιδείνωση της υγείας χιλιάδων ασθενών. Και αυτό αποτυπώνεται ξεκάθαρα τόσο στη καταγραφή των θανάτων στο γενικό πληθυσμό που αυξάνει κάθε χρόνο από το 2011 και κυρίως των θανάτων στη βρεφική ηλικία, (δείκτης βρεφικής θνησιμότητας από 4,0 το 2015 σε 4,2 το 2016 ανά 1000 γεννήσεις ζώντων βρεφών), όσο και στην αύξηση της νοσηρότητας.

Πώς μπορείς ως κυβέρνηση να επικαλεστείς αυτό το επιχείρημα, που εκφράζει μια αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα και να απαιτήσεις τουλάχιστον σε ότι αφορά την Υγεία να μην ισχύουν οι μνημονιακές πολιτικές λιτότητας, όταν την ίδια στιγμή λες πως παρά τις δημοσιονομικές δεσμεύσεις εμείς τα καταφέρνουμε; Τότε οι δανειστές θα σου πουν, «πολύ ωραία αφού τα καταφέρνετε παρά την λιτότητα που έχουμε επιβάλλει και εσείς εφαρμόζετε, συνεχίστε με λιτότητα».

Με περικοπές δεν «ανασταίνεται» το Σύστημα Υγείας

Είναι αυτονόητο, αλλά στη πατρίδα μας δυστυχώς και αποδεδειγμένο, πως η λιτότητα στην Υγεία κυριολεκτικά σκοτώνει. Με περικοπές στις δαπάνες είναι ουτοπία να πιστεύει κανείς πως θα επαναφέρει την κανονικότητα στην λειτουργία των νοσοκομείων, είναι ουτοπία να πιστεύει πως θα σχεδιάσει μια ΠΦΥ αξιόπιστη και αξιόλογη. Με την λιτότητα στην Υγεία το μόνο που δημιουργεί κάποιος είναι μεγαλύτερα οικονομικά ελλείμματα και αύξηση των θανάτων.

Το αφήγημα της κυβέρνησης πως «παρά την λιτότητα εμείς τα καταφέρνουμε» είναι ψευδές, επικίνδυνο και εξυπηρετεί μονάχα μία σκοπιμότητα: Εκείνη της μικροπολιτικής. Αυτού του τύπου η άσκηση πολιτικής από ένα αποτυχημένο και χρεοκοπημένο πολιτικό σύστημα μας οδήγησε σε αυτή τη κρίση και δυστυχώς συνεχίζεται και από την παρούσα κυβέρνηση.

Το αληθινό αφήγημα, το αφήγημα που αποτυπώνει την τραγική πραγματικότητα είναι πως οι δημοσιονομικές δεσμεύσεις αφήνουν πολύ λίγα περιθώρια για βελτιώσεις στο σύστημα υγείας. Βελτιώσεις που είναι σταγόνα στον ωκεανό της υποχρηματοδότησης, βελτιώσεις που δεν είναι ικανές να ανατάξουν το βαριά τραυματισμένο σύστημα υγείας στη χώρα μας.

* Ο Γιώργος Βήχας είναι καρδιολόγος, συντονιστής-εθελοντής στο Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού (ΜΚΙΕ).