Η πρόσφατη δημοσιοποίηση του περιστατικού χορήγησης αίματος σε λάθος ασθενή στο Τζάνειο Νοσοκομείο επανάφερε τη συζήτηση για τα καθήκοντα που συνδέονται με τα επίπεδα εκπαίδευσης του νοσηλευτικού προσωπικού.
Η συζήτηση που ακολούθησε, κυρίως μέσω των κοινωνικών δικτύων, ανέδειξε προβλήματα και αντιφάσεις στις προτάσεις που κατατέθηκαν. Παράλληλα, φανέρωσε την αμηχανία πολλών συνδικαλιστικών οργανώσεων να τοποθετηθούν με σαφήνεια και πληρότητα πάνω σε ένα τόσο κρίσιμο θέμα. Η αφωνία γύρω από αυτό το ζήτημα δίνεται η εντύπωση ότι κυριαρχεί κυρίως για να μην έρθουν οι συνδικαλιστικές ηγεσίες με συντεχνιακές αντιλήψεις που υπάρχουν μέσα στον κλάδο.
Το πρόβλημα της πολυδιάσπασης του κλάδου είναι σίγουρα μόνο μία πλευρά από τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει το νοσηλευτικό προσωπικό. Οι νοσηλευτές, και γενικότερα οι εργαζόμενοι στα νοσοκομεία, υπηρετούν σε ένα αποδιοργανωμένο και υποστελεχωμένο σύστημα, με εξαντλητικές συνθήκες εργασίας και παράνομα ωράρια, με μισθούς που δεν ανταποκρίνονται ούτε στις ανάγκες ούτε στην ευθύνη του έργου τους και με έναν επαγγελματικό ρόλο συχνά ασαφή και υποτιμημένο.
Η συζήτηση γύρω από το επίπεδο εκπαίδευσης του νοσηλευτικού προσωπικού δεν είναι νέα. Ωστόσο, επανέρχεται διαρκώς στην επικαιρότητα με αφορμή διάφορα περιστατικά, χωρίς να σημειώνεται ουσιαστική πρόοδος. Είναι αναγκαίο να εστιάσουμε στο ζήτημα της εκπαίδευσης, καθώς πρόκειται για έναν παράγοντα-κλειδί που επηρεάζει όχι μόνο την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, αλλά και τη λειτουργία των μονάδων, καθώς η ασάφεια γύρω από τα καθήκοντα δημιουργεί προβλήματα και διευκολύνει την ανάπτυξη τριβών ανάμεσα στο προσωπικό.
Η σιωπή για τις σχολές μέσης εκπαίδευσης
Παρά τις πολυάριθμες ανακοινώσεις σωματείων και συνδικαλιστικών οργανώσεων, παρατηρείται ότι ελάχιστοι μπαίνουν στην ουσία. Μιλούν γενικώς για την ανάγκη μίας κατηγορίας νοσηλευτικής πανεπιστημιακής βαθμίδας, χωρίς να αγγίζουν τον πυρήνα του σημερινού προβλήματος, δηλαδή τη συνύπαρξη διαφορετικών επιπέδων εκπαίδευσης εντός του ίδιου επαγγέλματος. Ειδικότερα, κανείς σχεδόν δεν τολμά να θέσει ρητά το ζήτημα της κατάργησης των σχολών μέσης εκπαίδευσης στον χώρο της νοσηλευτικής, μέτρο απαραίτητο για την επίτευξη του στόχου μιας ενιαίας νοσηλευτικής.
Αποσιωπάται επίσης η ύπαρξη και ο ρόλος άλλων κλάδων που λειτουργούν υποστηρικτικά ή συμπληρωματικά προς το νοσηλευτικό προσωπικό – όπως οι τραυματιοφορείς, οι βοηθοί θαλάμου, οι συνοδοί ασθενών – οι οποίοι, τις περισσότερες φορές, δεν διαθέτουν ούτε καν τυπική επαγγελματική εκπαίδευση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται τόσο για την ποιότητα της φροντίδας όσο και για τα δικαιώματά τους.
Ένα πρόβλημα που ξεπερνά τους νοσηλευτές
Το πρόβλημα των διαφορετικών εκπαιδευτικών επιπέδων δεν αφορά μόνο τους νοσηλευτές. Το φαινόμενο επεκτείνεται και σε άλλες κρίσιμες ειδικότητες του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ), όπως είναι οι τεχνολόγοι ακτινολόγοι, οι τεχνολόγοι ιατρικών εργαστηρίων, οι φυσικοθεραπευτές και άλλοι επαγγελματίες που εμπλέκονται άμεσα στη διάγνωση, θεραπεία και φροντίδα του ασθενούς.
Σε πολλές περιπτώσεις, οι εργαζόμενοι αυτοί έχουν λάβει εκπαίδευση διαφορετικών βαθμίδων, με αποτέλεσμα να υφίσταται έντονη σύγχυση ρόλων και καθηκόντων μέσα στις δομές του ΕΣΥ. Η απουσία ενός ενιαίου εκπαιδευτικού και επαγγελματικού πλαισίου δημιουργεί εύφορο έδαφος για αδικίες, υποβάθμιση ρόλων και συγκρούσεις μεταξύ των ίδιων των εργαζομένων.
Τα κρίσιμα ερωτήματα που δεν απαντώνται
Η απροθυμία του υγειονομικού κινήματος να παρέμβει δυναμικά και με σαφές πλαίσιο γύρω από τα ζητήματα εκπαίδευσης γεννά εύλογες απορίες και προβληματισμό. Αντί να επιδιώκεται η διατύπωση μιας συνεκτικής πρότασης για την επαγγελματική αναβάθμιση και την ενοποίηση των επιπέδων εκπαίδευσης, συχνά υιοθετούνται αποσπασματικές και αντιφατικές προσεγγίσεις. Ορισμένα από τα ερωτήματα που τίθενται και απαιτούν σαφείς απαντήσεις είναι:
- Πώς είναι δυνατόν να καθορίζεται ως επίσημο επίπεδο εκπαίδευσης για τους νοσηλευτές η πανεπιστημιακή εκπαίδευση και ταυτόχρονα να διατηρούνται – και μάλιστα να ενισχύονται θεσμικά – σχολές μέσης εκπαίδευσης στον ίδιο κλάδο;
- Ποιος είναι ο μελλοντικός ρόλος των εργαζομένων αποφοίτων σχολών μέσης εκπαίδευσης αν καθοριστεί ένα ενιαίο επίπεδο εκπαίδευσης; Θα ενσωματωθούν πλήρως στο επάγγελμα ή θα αποτελέσουν έναν κατώτερο βοηθητικό μηχανισμό χωρίς σαφές αντικείμενο και δικαιώματα;
- Υπάρχει στρατηγική για την κατάργηση των σχολών μέσης εκπαίδευσης και την ένταξη των αποφοίτων τους σε πανεπιστημιακά προγράμματα; Με ποια κριτήρια και διαδικασίες θα μπορούσε να γίνει αυτό;
- Ποια είναι η θέση του κινήματος για την ανάγκη ύπαρξης φροντιστών – μια ειδικότητα που σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες λειτουργεί συντεταγμένα και σε συνεργασία με τους νοσηλευτές, αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι του συστήματος φροντίδας;
- Τι προβλέπεται για τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση και την επαγγελματική εξέλιξη του βοηθητικού προσωπικού (τραυματιοφορείς, συνοδοί, βοηθοί θαλάμου); Θα απαιτηθεί να είναι απόφοιτοι κάποιου επιπέδου σπουδών (ή σεμιναριακής εκπαίδευσης) και όσοι ήδη εργάζονται θα έχουν το δικαίωμα πρόσβασης σε εκπαιδευτικές δομές ή θα μείνουν εσαεί σε μια “γκρίζα ζώνη” ευθυνών χωρίς αναγνώριση; Θα μπορούσε σταδιακά να ενταχθεί η κατηγορία αυτή σε μία ενιαία κατηγορία, πιθανόν αυτή των φροντιστών;
- Θα υπάρξει μεταβατικό στάδιο για την ομαλή ενοποίηση των επιπέδων εκπαίδευσης ή θα συνεχίσει να διαιωνίζεται το μοντέλο της συνύπαρξης πολλαπλών ταχυτήτων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οργάνωση της φροντίδας και τις συνθήκες εργασίας;
- Πως τοποθετούνται οι συνδικαλιστικές οργανώσεις στα σημερινά καθηκοντολόγια σχετικά με τις ρυθμίσεις που περιέχουν και την εφαρμογή τους;
Η ανάγκη για καθαρές τοποθετήσεις
Η κατάσταση απαιτεί ξεκάθαρες τοποθετήσεις. Το εργατικό και υγειονομικό κίνημα δεν μπορεί να συνεχίσει να αποφεύγει την ουσιαστική συζήτηση γύρω από τα ζητήματα εκπαίδευσης που καθορίζουν εν τέλει και τα καθήκοντα των εργαζομένων. Αντίθετα, οφείλει να αναλάβει πρωτοβουλίες για έναν δημόσιο διάλογο που θα θέτει ως στόχο την ενοποίηση και την αναβάθμιση όλων των ειδικοτήτων, προκειμένου να καλυφθούν οι πραγματικές ανάγκες, με στόχο μια ποιοτική φροντίδα των ασθενών και τον ακριβή καθορισμό των καθηκόντων όσων παρέχουν αυτές τις υπηρεσίες.
Η υπεράσπιση των εργαζομένων στην υγεία δεν μπορεί να περιορίζεται στη διεκδίκηση καλύτερων συνθηκών εργασίας – όσο σημαντικό κι αν είναι αυτό. Πρέπει να συνδέεται και με τη μάχη για μια ενιαία, δημόσια και υψηλού επιπέδου εκπαίδευση για όλους όσους εμπλέκονται στην περίθαλψη, χωρίς διακρίσεις και χωρίς γκρίζες ζώνες.
Η σιωπή πάνω σε αυτά τα ζητήματα δεν είναι ουδέτερη. Είναι συνδικαλιστική επιλογή. Και το τίμημα αυτής της επιλογής το πληρώνουν καθημερινά οι εργαζόμενοι, αλλά κυρίως οι ασθενείς.
